Cầu Ngói Chợ Lương - một trong ba cây cầu ngói đẹp nhất Việt Nam

Đến Cầu Ngói Chợ Lương, rẽ trái qua cầu Hải Minh là tới điểm đầu của làng nghề Hải Minh .

1. CẦU NGÓI CHỢ LƯƠNG: là một cây cầu lợp ngói, cạnh một cái chợ có tên gọi là chợ Lương, thế là được gọi là Cầu Ngói Chợ Lương.

       Cầu tọa lạc tại xã Hải Anh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định (điểm đầu của làng nghề Hải Minh, một làng nghề truyền thống làm nghề đồ gỗ mỹ nghệ và cây cảnh nghệ thuật). 

  Cầu Ngói Chợ Lương được xây dựng vào đời Hồng Thuận (1509-1515) , tu bổ vào các năm 1922 và 2012. Cầu được công nhận di tích lịch sử văn hóa Quốc Gia và được trùng tu, bảo quản gần như nguyên vẹn theo thiết kế ban đầu. Cầu Ngói Chợ Lương (Hải Hậu Nam Định) cùng với cầu Thanh Toàn (Huế), Cầu Chùa (Hội An) đã được chọn là 3 cây cầu ngói đẹp nhất Việt Nam, được phát hành tem năm 2012. Trong 3 cây cầu ngói này, thì cây Cầu Ngói Chợ Lương có dáng dấp thuần Việt với những đường cong và họa tiết đục trạm thật tinh xảo theo lối nhà cổ đồng bằng Bắc Bộ ...

Bộ Tem 3 cây Cầu Ngói phát hành tháng 4 năm 2012

(Cầu Ngói Chợ Lương- Hải Hậu Nam Định, Cầu Thanh Toàn -Huế và Cầu Chùa -Hội An)

2. LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA CẦU NGÓI CHỢ LƯƠNG.

 2.1 Khởi nguồn lập ấp đầu tiên: 

      Trước thế kỷ 14, vùng đất Hải Hậu mới chỉ  là vùng đất bồi ven sông Ninh Cơ (một nhánh của sông Hồng), mảnh đất hoang vu mọc đầy lau lác chưa có người sinh sống. Theo các tài liệu ghi lại được, thì đến năm 1485-1486 có 4 cụ Tổ đem theo các con cháu tới khai khẩn tại vùng bãi bồi Lạch Lác. Buổi đầu, các Cụ  lập ấp, đặt tên là ấp Phú Cường- ấp đầu tiên của huyện Hải Hậu ngày nay (nay là xóm 6 xã Hải Trung, cách Cầu Ngói 2km).

    Thấy mảnh đất phì nhiêu, ngoài con cháu 4 Cụ Tổ thì các anh tài từ Tứ Phương đã nhanh chóng tới đây hội tụ ngày một đông, làm đủ thứ nghề, từ đánh chài lưới đến trồng trọt, làm đồ gỗ mỹ nghệ, nghề đúc đồng, rèn cơ khí... vì vậy các cụ đổi tên từ ấp Phú Cường thành Quần Cường ấp bao gồm Tứ Tổ và Cửu Tộc (9 dòng họ khác).

Giếng đá chùa Phúc Hải, xã Hải Minh, nơi Tứ Tổ về lập ấp Quần Anh

2.2 Thành lập xã Quần Anh - xã đầu tiên để hình thành lên huyện Hải Hậu ngày nay: 

     Tứ Tổ lập sổ đinh, sổ điền, năm 1511  (năm Lê Hồng Thuận thứ 3) lập sớ tâu xin. Đến năm 1512 đã được Vũ Lê Tương Dực (1509-1516) phê chuẩn cho Quần Cường Ấp thăng thành  xã Quần Anh. Từ đây Quần Anh mới có tên trong bản tịch quốc gia, thuộc tổng Thần Lộ, sau thuộc tổng Kim Giả, huyện Tây Chân, phủ Thiên Trường, trấn Sơn Nam. (Xã Quần Anh  sau đổi tên là Quần Phương, đến năm 1888 thành lập huyện Hải Hậu)

2.3 Quần Cường Ấp - ấp trung tâm xã Quần Anh:  sau năm 1512 đã phát triển thành một khu dân cư đông đúc và sầm uất.  Tứ Tổ  chia Quần Cường Ấp làm "Nội thập giáp, Ngoại tứ thôn".

  +  Nội Thập giáp được chia như sau: "Lấy sông Trung Giang (Sông Giữa) (sông này, nay phía đông từ chợ xã Hải Trung, phía Tây đến Cầu Ngói xã Hải Anh) làm trục. Đất hai bờ Nam và Bắc sông Giữa giáp với sông Múc cầu Đông là Giáp Nhất chuyển dần về phía tây là Giáp Nhì, Giáp Tam, Giáp Tứ, Giáp Ngũ, Giáp Lục, Giáp Thất, Giáp Bát, Giáp Cửu, Giáp Thập (Cầu Ngói).

  + Ngoại Tứ Thôn :  Bao quanh 10 Giáp là 4 thôn: Đông Cường, Tây Cường, Trung Cường và Bắc Cường (Làng Nghề Hải minh thuộc thôn Bắc Cường )

2.4 Ý tưởng xây Cầu Ngói.

     Khu vực trung tâm của Quần Cường ấp có  10  giáp,  từ giáp Nhất đến giáp Cửu tiến hành dựng cầu bằng đá, kiến trúc cũng đơn giản, mục đích là để đi lại thuận tiện.

     Riêng giáp Thập vì ở gần chùa, gần chợ, chốn đô hội trung tâm nhất,  đông đúc nhất, Vì vậy các Cụ trong giáp này có điều kiện kinh tế, đã quyết định xây cầu ngói để  khác biệt với 9 cây  cầu của chín giáp. Cây cầu này đã không chỉ phục vụ cho giao thông mà đây thực sự là một công trình đặc sắc, xứng đáng được xếp vào một trong những chiếc cầu nổi tiếng của trấn Sơn Nam Hạ xưa mà câu ca còn nhắc: Cầu Nam, chùa Bắc, đình Đoài.

     Gần Cầu Ngói có Chùa Phúc Lâm ( di tích lịch sử Quốc gia -cạnh làng nghề Hải Minh), ngay sát Cầu Ngói còn có  đình Phong Lạc với tấm Hoành Phi nổi tiếng mang 4 chữ vua Lê ban tặng: “ Mỹ Tục Khả Phong ”. 

     Thật là

Quần Anh nổi tiếng từ xưa
Biển đình phong lạc, bia chùa Phúc Lâm

   Câu ca truyền đời nói đến một vùng đất mà cách đây gần 6 thế kỷ là cái nôi của cuộc khai hoang, lấn biển. Hồi đó 4 ông tổ khai sáng: Trần Vu, Vũ Chi, Hoàng Gia, Phạm Cập và 9 dòng họ từ khắp nơi tụ về sinh cơ, lập nghiệp, trải qua bao gian nan, vất vả lập nên những xóm làng trù mật, phát triển trăm nghề, mở rộng địa bàn sinh sống  để thành huyện Hải Hậu ngày nay.

3. KẾT CẤU CỦA CẦU NGÓI CHỢ LƯƠNG :

     Buổi đầu cầu Ngói chỉ là chiếc cầu mái ngói đơn sơ. Về sau mới tu sửa cầu nâng quy mô để hợp với cảnh chùa Phúc Lâm. Lần trùng tu lớn vào năm 1922.

 
     Cầu vắt ngang qua sông Hoành chảy dọc xã Quần Anh xưa. Kiểu dáng thuộc loại “Thượng gia hạ kiều” (trên là nhà dưới là cầu), các cụ già ở địa phương thì gọi là “Thượng hạ trì” (Trên là nhà, dưới là sông nước).

      Cầu dựng trên 18 cột đá vuông mỗi cạnh 35cm xếp thành 6 hàng cột để gánh 6 vì, đỡ toàn bộ 9 gian nhà cầu. Trên cột đá là hệ thống xà ngang, xà dọc bằng gỗ lim to chắc để đỡ các dầm, nâng sàn cầu, nhà cầu. Sàn cầu được thiết kế làm hai phần rõ rệt. Phần sàn của lòng cầu rộng 2m, gồm nhiều thanh gỗ lim ghép lại nằm trên hàng dầm uốn cong, đồng thời có nhiều thanh gỗ ngắn hơn vuốt tròn cạnh tạo thành nhiều gờ nổi để khách bộ hành lên xuống đỡ bị trượt chân. Hai bên lòng cầu là hai dãy hành lang và cũng uốn cong theo thành cầu. Phía trong hành lang cũng được ghép ván. Phía ngoài hành lang là lan can với các đố thượng, đố hạ, con song. Hành lang là nơi khách bộ hành có thể dừng chân ngồi nghỉ ngơi ngắm cảnh sông nước, làng quê. Đặc biệt việc thiết kế nhà cầu đòi hỏi trình độ nghề nghiệp cao.

      Để tạo thành 9 gian nhà cầu, tất nhiên phải cần 10 vì xà cột làm theo nối kiến trúc cổ của dân tộc. Hệ thống xà dầm bố cục chặt chẽ nâng chọn 40 cột cái, cột quân, cấu kiện chủ lực của nhà cầu. Các vì kèo, 36 xà dọc, thượng lương, xà ngang. Xà máng trên, máng dưới, hệ thống hoành rui…đều được gia công tỉ mỉ, đạt yêu cầu kỹ thuật, mỹ thuật, khiến bộ khung vừa cong, vừa uốn lượn, khít xà ăn mộng. Mái ngói được lợp rất khéo không bi xô, không bi dột. Người thợ tài hoa xưa đã đạt yêu cầu này nhờ sáng tạo ra kỹ thuật nửa lợp, nửa xây làm cho dáng mái rất đẹp tựa con rồng đang bay.
         

         Tuy các mảng trạm khắc không nhiều và có phần đơn giản chỉ bằng các hàng soi, đường chỉ ở các vì kèo, các con bảy, hàng xà, ván bưng tạo hình con bướm, đầu con song tạo dáng lá đề cũng thể hiện tài hoa của nghề mộc cổ truyền đất Quần Anh. 

          

      Đáng chú ý là hình tượng cuốn thư trên hàng trụ, dưới là cửa cuốn. Cuốn thư tạo dáng khá đẹp lại đề 4 chữ “ Quần Phương xã kiều” ( cầu xã Quần Phương). Mỗi đầu cầu đều có 4 con nghê chầu, dáng vẻ vừa thân thuộc vừa lộ vẻ uy nghiêm, ý nghĩa đặt 4 con nghê ở đây được câu ca dân gian hé mở: “Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Cụ Trần Phúc Khiêm, nho sĩ thế kỷ trước, người ở xã Quần Anh thì tự hào vịnh về cầu Ngói:

Ba ngả dòng sông Ngói lợp cầu.
Công lao từ trước một mai đâu.
Quần Anh non nước xem như vẽ.
Đề cột nhà thơ cảm hứng sâu.

Đây nơi Quần ấp

Dấu tổ tiên xưa
Chùa Lương, cầu Ngói
Đẹp như bài thơ

 

câu đối trên cầu :

Hoàng lộ phong thanh quá thử kỷ đa đề trụ khách
Giang thành dạ tĩnh du phương ứng hữu thu thư tiên

Nghĩa là:
Trên đường gió mát nhiều khách qua đây lưu lại văn thơ ca ngợi
Đi trên cầu trong đêm vắng như có nhận được sách tiên.

 

Theo đôi câu đối ở cầu thì tứ tổ đã quan tâm xây dựng cầu ngay từ những ngày đầu tiến hành công việc khẩn hoang:
Lê Hồng Thuận tứ tính thuỷ mưu giá ốc biệt thành giang thượng lộ
Hoàng Khải Định thất niên trùng tấp dư lương y cựu kính trung đề
Nghĩa là:
Đời Hồng Thuận (1509-1515) bốn họ tính kế dựng nhà trên cầu thành đường trên nước
Đời Khải Định thứ bảy (1922) tu sửa nhu cũ, từng bậc xếp nên gương

Chùa Lương - Chợ Lương  ngay cạnh cây cầu ngói

2.5 Tại sao lại gọi là Cầu Ngói - Chợ - Lương ?

   Cầu ngói cách chùa Lương khoảng 100m, nằm ngay trên con đường dẫn vào chùa,  cạnh khu chợ sầm uất có tên là Chợ Lương tạo thành một quần thể di tích. Vì cầu ở liền chợ và  cùng niên đại xây dựng với chùa Lương, cầu Ngói mà nhân dân ta quen gọi là cầu Ngói chợ Lương ( hay một số người còn gọi là cầu ngói Chùa Lương).  

Chùa Lương 

   Tại mảnh đất Quần Anh này, vào thời kỳ xây Cầu Ngói, năm 1533,  giáo sỹ Bồ Đào Nha  tới truyền đạo Công giáo , Quần Anh là 1 trong 3 nơi được truyền đạo Công giáo đầu tiên tại Việt Nam: 

     Khâm Định Việt Sử đã viết : "Giatô, dã lục, Lê Trang Tông, Nguyên Hoà nguyên niên, tam nguyệt nhật, Dương nhân danh Inêxu tiềm lai Nam Chân chi Ninh Cường, Quần Anh, Giao Thủy chi Trà Lũ âm dĩ Giatô tả đạo truyền giáo"  nghĩa là : tháng 3 năm Nguyên Hoà thứ nhất (1533), đời Lê Trang Tông, người Tây Dương tên là Inêxu lén lút đến làng Quần Anh huyện Nam Chân, làng Ninh Cường, làng Trà Lũ ngấm ngầm truyền tả đạo Giatô» (Quốc sử quán triều Nguyễn, Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục, quyển XXXIII, tờ 5-6).

 

    Đến nay, khu vực này đã phát triển thành một vùng đất Hải Hậu trù phú với các thương hiệu nổi tiếng như gạo tám thơm Hải Hậu, đồ gỗ mỹ nghệ Hải Minh...   Quý khách về thăm Cầu Ngói , có thể ghé thăm các làng nghề truyền thống, thăm các ngôi Chùa Cổ Kính và hơn 20 nhà thờ liền kề trong bán kính khoảng 2 km với các kiến trúc đặc sắc. 

  Nhà thờ Giáo xứ Phạm Pháo - xã Hải Minh,  xây dựng năm 1905, là một trong những nhà thờ cổ kính làm bằng gỗ được bảo quản gần như nguyên vẹn.  Giáo xứ Phạm Pháo được công nhận là giáo xứ vào năm 1685 và là một trong những giáo xứ có lịch sử lâu đời nhất của Giáo hội Công giáo Việt Nam. (Nhà thờ Phạm Pháo cách Cầu Ngói khoảng 1 km về phía Tây Bắc)

Nhà thờ Giáo xứ Trại Đáy ( thành lập năm 1827) và nhà thờ Thánh Phê Rô xã Hải Minh, cách Cầu Ngói khoảng 1,5km

Nhà Thơ Vũ Quần Phương, một người con của mảnh đất Quần Anh 

     Nhạc sỹ Huy Thục về Hải Hậu công tác, Nghe nói : khi Nhạc sỹ đứng trên cầu đợi "ô tô khách" giữa trưa hè oi ả ..., chính dòng sông dịu mát  cùng cảnh đẹp thôn quê Hải Hậu đã thổi hồn và chắp cánh cho những giai điệu mượt mà, đằm thắm, nhớ nhung,  mà mỗi khi nghe thấy ai nấy đều  cảm thấy bồi hồi súc động, bởi trong cuộc đời mỗi chúng ta, ai mà chẳng  có lúc  "ĐỢI  ...". 

        Mời Quý vị cùng thưởng thức bài hát : ĐỢI , Thơ : Vũ Quần Phương (một người con của quê hương nơi đây) , Nhạc: Huy Thục.

  Ca sỹ Ngọc Lan thể hiện

TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ KHÁCH ĐÃ GIÀNH THỜI GIAN ĐỌC CHUYÊN SAN, KÍNH CHÚC QUÝ KHÁCH VÀ GIA ĐÌNH MẠNH KHỎE, PHÚ QUÝ THỌ KHANG NINH!...

-----------

Liên hệ :

Công ty cổ phần Mỹ nghệ Hải Minh

- Địa chỉ: số 1 - Làng nghề 2 (khu II cụm Công nghiệp làng nghề) , xã Hải Minh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.

- Điện thoại : 0918 653 838

- Email: mnhm@mynghehaiminh.vn

- Trang web : http://mynghehaiminh.vn

--------------------------------------------

Quý khách có thể bấm vào các đường dẫn sau đây để tham khảo thêm 

Tủ Chè, tủ Kinh, cách phân biệt các loại tủ chè

Trường Kỷ cổ, đẹp và các loại trường kỷ

Salong khác trường kỷ như thế nào 

Sập gụ, sập chân quỳ, sập thờ và cách phân biệt các loại sập

Salong Trường kỷ đẹp

Trung tâm đồ cổ Hải Hậu Nam Định

xem thêm

Đồ gỗ Mỹ nghệ và Cây cảnh Nghệ thuật Hải Minh

Làng nghề 2 Hải Minh MỪNG NOEL 2013

Hải Minh hôm nay

Hải Minh một xã vùng giáo hào sảng tài hoa

Hải Minh đường tới đẹp giàu

Kèn đồng Phạm Pháo

Cầu Ngói chợ Lương

Bàn thờ Thiên Chúa

Nội thất Chùa Bái Đính - Ninh Bình

Nội thất Chùa Giàn - Hà Nội